لکه څنګه چې د دوبي په موسم کې تودوخې درجه لوړیږي، د ګرمې هوا سره تړلي خطرونه په زیاتیدونکې توګه څرګندیږي. په داسې حال کې چې د اوړي هوا له کوره د بهر فعالیتونو لامل کېږي او لمر سوځنده وړانګې تر بل هر وخت زیاتېږي، نو شونې ده چې روغتیايي خطرونه هم له ځانه سره ولري، په ځانګړې توګه کله چې د تودوخې درجه ډېره لوړه وي.
ګرمه هوا د تودوخې اړوند ناروغیو څخه د لمر سوځیدنې او ډیهایډریشن پورې یو لړ احتمالي خطرونه راوړي . د احتیاطي تدابیر نیول لکه د هایډریټ پاتې کیدل ، د ډېرو بیروني فعالیتونو څخه ډډه کول، او د لمر محافظت کارول دا خطرونه د پام وړ کموي. زیانمنونکو خلکو ته په پام کې نیولو سره او په دې پوهېدل چې څنګه د تودوخې اړوند ناروغیو په وړاندې عکس العمل څرګند کړئ ، تاسو کولی شئ د میاشتې په اوږدو کې خپل روغتیا او هوساینه خوندي کړئ . په دې لیکنه کې، موږ د ګرمې هوا خطرونه، احتیاطي تدابیر او د مخنیوي تګلارې څېړو.
د ګرمې هوا خطرونه
- د تودوخې ستړیا: له تودوخې سره اوږد مهاله تماس کولای شي د ستړیا لامل شي، چې نښې نښانې یې ډېره خوله، ضعف، زړه بدوالی، او سرچورلېدل دي. که چېرې درملنه یې و نه شي، کولی شي د تودوخې شاک ته لاره هواره کړي.
- تودوخې شاک یا ګرمي وهنه: تودوخې شاک د ژوند ګواښونکي حالت دی په کوم کې چې د بدن تودوخې کچه د پام وړ لوړېږي، په ډېرو دغسې حالتونو کې د بدن تودوخه تر د فارنهایټ 104 (40°C) څخه لوړېږي. د دغه حالت نښې، د زړه تیز رفتار، وچ پوټیکی، او ځينې وختونه د شعور له لاسه ورکول دي.
- د بدن د اوبو کمښت: په ګرمه هوا کې خوله کول د بدن د مایعاتو د ضایع کېدو او د ډیهایډریشن یا د اوبو د کمښت لامل کېدای شي. شدید ډیهایډریشن کولای شي جدي روغتیایی پایلې ولري لکه د پښتورګو ستونزې او د تودوخې پورې اړوند نورې ناروغۍ.
- د لمر سوځیدنه: د لمر د ماورا بنفش وړانګو (UV) سره ډېر تماس کولای شي د دردناکې لمر سوځېدنې لامل شي چې د پوټکي سرطان خطر لوړوي او د پوټکي زړښت ګړندی کوي.
- د تودوخې پورې اړوند ناروغۍ: د تودوخې او لمر سوځېدنې سربېره، ګرمه هوا کولای شي د انسان د بدن روغتیایی شرایط نور هم خراب کړي، او د ځینو نورو ناروغیو لامل شي لکه تنفسي اختلالات او د زړه ستونزې او ناروغۍ.
احتیاطي تدابیر او د مخنیوي لارې چارې
د تودوخې څپې خطرناکې دي، په ځانګړې توګه د زیان منونکو خلکو لپاره. خورا مهمه ده چې د ګرمو څپو په وړاندې د ځان چمتو کولو لپاره ګامونه پورته کړئ او د تودوخې پورې اړوند ناروغیو خطر کم کړئ. په دې ګامونو کې خبرتیاوو ته پاملرنه، ارامتیا ساتنه، د زیان منونکو خلکو ته پاملرنه او د بېړني کڅوړو چمتو کول شامل دي. دلته د تودوخې څپې د مخه ځینې اړین اقدامات دي:
- هایډریټ پاتې کېدل: د ورځې په اوږدو کې ډېرې اوبه وڅښئ، ان که تاسو د تندې احساس هم ونه کړئ، بیا هم د اوبو څښل ګټور دي. د کافین لرونکي او ګازلرونکو څښاکونو له زیات څښلو څخه ډډه وکړئ، ځکه چې دغه څښاکونه د ډیهایډریشن یا د بدن د اوبو د کمښت لامل کېدای شي.
- بېروني فعالیتونه پلان کړئ: د ګرمۍ په موسم کې خپلې چارې سهار وختي یا ماښام ناوخته د تودوخې کمښت او سړو وختونو کې پلان وکړئ.
- بیروني فعالیتونه محدود کړئ: د ورځې په ګرمو وختونو کې بهرنیو ځایونو کې، معمولا د سهار له ۱۰ بجو څخه تر ۴ بجو پورې له سختو فعالیتونو څخه ډډه وکړئ. که بیروني فعالیت اړین وي، په سیوري ځایونو کې پرله پسې دمې وکړئ.
- وړ جامې واغوندئ : د لمر وړانګې منعکس کولو لپاره لږ وزن لرونکي سپکې، لمدې، وړ، سپین رنګ جامې غوره کړئ او بدن ته په اغیزمنه توګه د یخ سړښت اجازه ورکړئ.
- لمر ضد کریم وکاروئ: لږ تر لږه د SPF 30 لرونکی لمر وړانګو ضد کریم وکاروئ او که خوله کوئ یا لامبو وهئ هر دوه ساعته یا ډېر وروسته یې پر خپل مخ ووهئ. پراخه لمر نیوونکې خولۍ پر سر کړئ، لمرینې عینکې په سترګو کړئ او د امکان په صورت کې د سیوري په لټه کې شئ.
- د سړښت تګلارې: د بدن د تودوخې د کمولو لپاره له پکي او AC کار واخلئ یا د یخو اوبو حمام وکړئ. لوند ټوکر وکاروئ یا هم که د سړښت مرکزونه وي، ګټه ترې واخلئ.
- د وړ هوا تدابیر: په کور دننه ځایونو کې د هوا د تودوخې د زیاتېدو د مخنیوي لپاره کافي هوا چلېدل یقیني کړئ. د سړې هوا د ساعتونو په لړ کې د پکو چلښت او د کړکیو او دروازو پرانستلو ته پام وکړئ.
- د زیان منونکو خلکو لپاره پام وکړئ: زاړه، کوچني ماشومان او هغه کسان چې ځینې روغتیایي ستونزې لري د تودوخې پورې اړوند ناروغیو له لوړ ګواښ سره مخ دي. د ګرمۍ د څپې پر مهال دوی ته په منظمه توګه پاملرنه وکړئ.
- د تودوخې تولیدونکو فعالیتونو محدودول: د ورځې په ګرمو ساعتونو کې د تودوخې تولیدونکي وسیلو لکه د ګاز ډبې یا اوربخاریو او نغریو کارولو څخه ډډه وکړئ ترڅو د کور دننه د تودوخې لوړیدو مخه ونیول شي.
- بېړنۍ کڅوړې چمتول کول: د اړتیا وړ شیانو لکه اوبه، نه خرابېدونکي خوړو او د لومړنۍ مرستې کڅوړې سره یو بېړنۍ کڅوړه چمتو کړئ.
- باخبره اوسئ اوسئ: د هوا وړاندوینو او د ځایی چارواکو خبرداریو ته پام وکړئ او له پامه یې مه غورځوئ.
- خپل کور چمتو کړئ: ډاډ ترلاسه کړئ چې ستاسو کور ښه عایق بندي شوی او د هوا چلښت لارې لري. د تودوخې د کنټرول لپاره د ودانۍ د پيکونو جوړول یا پر ښیښو باندې د منعکس کوونکو فلمونو نصبول مه هېروئ.
له جل وهلي سره مرسته
که چېرې یو څوک د تودوخې او ګرمۍ له له امله زیانمن شوي، نو له پام وړ خلکو سره د روغتیايي مرستې لپاره باید سمدستي اقدام وشي. دلته د ځینو مرستندویه ګامونو یادونه کوو:
۱. ګرمي وهلی یا جل وهلی تن باید ژرترژره سيوري لرونکې سيمې يا داسې خونې ته ولېږدول شي چېرې چې سړه هوا ګېږي.
۲. له جل وهلي څخه باید هر ډول تنګې یا نا اړینې جامې و ایستل شي.
۳. د جل وهلي پر بدن باید د سپنج یا ټوکر په کارولو سره د یخو اوبو په لګولو د تودوخې د کنټرول هڅه وشي. همدارنګه، په سړو اوبو حمام او سړې اوبه پاشل هم ګټور دي.
۴. د جل وهلي تن د بدن د سړښت لپاره له پکي یا ایرکنډیشن (AC) څخه کار واخلئ.
۵. سړي ته یخې اوبه یا د سپورټ څښاک (Sport Drink) ورکړئ ترڅو د دوی د بدن د اوبه بشپړې (Rehydrate) شي.
۶. که چېرې سړی بې هوښه وي یا د قبضې تجربه کوي، سمدستي بیړني خدماتو (امبولانس) سره اړیکه ونیسئ.
خورا مهمه ده چې د تودوخه او ګرمي جدي وګڼئ او که چېرې شخص د روغتیا نښې نه وینئ نو د اړتیا په صورت کې روغتیايي مرستې غوښتنه وکړئ.
عام خلک د ګرمۍ په وړاندې څه کولی شي؟
- لکه څنګه چې نړۍ د اقلیم د بدلون له اغیزو سره لاس او ګریوان ده، نو خورا روښانه ده چې د لا تودوخې د مخنیوي او د هغې د اغیزو کمولو لپاره بیړنيو ګامونو ته اړتیا ده. د بحر د سطحې لوړېدو او د تودوخې زیاتېدو او وچکالۍ پورې پرله پسې طبیعي پېښو په زیاتېدو سره، د اقلیم د بدلون اغیزې لا دمخه په ټوله نړۍ کې احساس شوي. په داسې حال کې چې حکومتونه او سوداګرۍ د دې نړیوالې ننګوونې په حل کولو کې مهم رول لوبوي، عام خلک هم کولی شي په خپل ورځني ژوند کې د ځینو ګامونو په پورته کولو او د ژوندبڼه کې د بدلون پر مټ د ملاتړ له لارې د پام وړ مرسته وکړي. عادي خلک کولی شي د تودوخې مخنیوي کې د مرستې لپاره مختلف اقدامات ترسره کړي، چې دلته موږ د ځینو یادونه کوو:
- د انرژي مصرف کمول: په کور کې د انرژي مصرف کمول لکه د څراغونو او له اړتیا پرته د کور د برقي او ګرموونکو وسایلو نه کارول، کولی شي د شنو ګازونو (ګلخانه ای ګازونو) د تولید په کمولو کې مرسته وکړي.
- د ټولیز ترانسپورت کارول: د عامه یا ټولیز ترانسپورت کارول یا پلی او د بایسکل مزل کولی شي د شنو ګازونو (ګلخانه ای ګازونو) تولید کچه ټيټه کړي کوم چې د ټرانسپورټ ډېر استعمال له امله رامینځ ته کیږي.
- د ونو کښت او کرکېله: د ونو کېنول او کرکېله د تودوخې د مخنیوي لپاره یوه اغیزمنه لار ده، په ځانګړې توګه په ښاري سیمو کې. په هرصورت، دا یادونه خورا مهمه ده چې یوازې د ونو کښت د اقلیم د بدلون اصلي لاملونو لکه د شنو ګازونو د تولید په کمولو لپاره نه شي ترلاسه کېدای. بلکې، دغه چاره باید د نورو اقداماتو سره په ګډه د شنو ګازونو تولید کمولو او د کم کاربن اقتصاد پر لور د خوځښت لپاره ترسره شي.
- د انرژۍ د کم لګښت توکو کارول: د انرژي او برښنايي کم لګښت لرونکو محصولاتو کارول، لکه د LED څراغونو او د انرژي نورو وړ وسایلو کارول کولای شي د انرژي لګښت او د شنو ګازونو تولید کمولو کې مرسته وکړي.
- د پاکې انرژۍ د پروژو ملاتړ: د پاکې انرژۍ د نوښتونو ملاتړ کول، لکه د لمریزې بریښنا پروژې یا د نوي کېدونکي انرژۍ پالیسۍ، کولی شي د کم کاربن اقتصاد پر لور د خوڅښت چارو چټکتیا کې مرسته وکړي.
- د کثافاتو او ضایعاتو کمول: د کثافاتو کمول، په ځانګړې توګه د خوړو ضایع کېدو مخنیو کولای شي، د کثافاتو د خښولو له سیمو څخه د شنو ګازونو د تولید کمولو کې مرسته وکړي، چې په پایله کې د لوړې تودوخې کمښت سره مرسته کوي.
- د اقلیمي پروګرامونو ملاتړ: د اقلیم ساتنې د ګامونو ملاتړ، لکه د ټاکل شويو چارواکو سره اړیکه نیول یا د اقلیم د تودوخې مخنیوي لپاره په لاریونونو او غونډو کې ګډون، کولای شي د اقلیم د بدلون سره د مبارزې په برخه کې د پالیسیو او ګامونو پورته کولو او ملاتړ کې مرسته وکړي.
په ټوله کې، عام خلک کولی شي د نړیوالې تودوخې د مخنیوي او د اقلیم د بدلون اغیزو کمولو کې د مرستې لپاره واقعي ګامونه پورته کړي. زموږ په ورځني ژوند کې د کوچنیو بدلونونو په راوستلو او د سیسټامټیک بدلون ملاتړ کولو سره، موږ ټول کولی شو له یو باثباته راتلونکي سره مرسته وکړو.
مرسته او مشوره
که تاسو مرستې ته اړتیا لرئ او کوم جدي ټپی وي، سمدلاسه د ځایی مسؤلو څانګو سره اړیکه ونیسئ لکه پولیس، د ژغورنې ټیمونه ، سیمه ایز سازمانونه یا د بیړني خدماتو چمتو کونکي چې ممکن په دې سیمه کې مرسته چمتو کړي . همدارنګه، تاسو کولی شئ د امبولانس شمیرې ۱۰۲ او د وړیا شمیرې ۱۱۹ ته زنګ ووهئ پولیس ته تلیفون وکړه.
هغه افغانان چې مشخصو معلوماتو او همکارۍ ته اړتیا لري کولای شي چې لاړ شي د WhatsApp شمیره "پوښتنه " (+93729807235) یا فیسبوک میسنجر یا له لارې "پوښتنه " ویب پاڼه د "پوښتنې" مشاورینو سره اړیکه ونیسئ او نور معلومات ترلاسه کړئ .