سیلاب‌ها در افغانستان تنها حوادث طبیعی نیستند، بلکه پدیده‌هایی پیچیده هستند که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی قرار می‌گیرند. این سیلاب‌ها می‌توانند عواقب ویرانگری داشته باشند که بر جامعه‌ها از لحاظ جسمی، اقتصادی، اجتماعی و روانی تاثیر می‌گذارند. درک علل زیرین سیلاب‌ها در افغانستان برای افزایش آگاهی، آمادگی و مقاومت در برابر این بلایا بسیار مهم است. این مقاله به بررسی عوامل مختلفی که باعث سیلاب‌ها در افغانستان می‌شوند، از عناصر طبیعی مانند بارش شدید و ذوب برف تا فعالیت‌های انسانی مانند قطع درختان و برنامه‌ریزی نامناسب زمین می‌پردازد تا یک نمای کلی جامع از این مسئله ارایه ګردد.
سیلاب چیست؟
سیلاب به آب اضافی گفته می‌شود که زمین‌های معمولاً خشک را زیر آب می‌برد. این بلای طبیعی می‌تواند به دلایل مختلف، هم طبیعی و هم انسانی رخ دهد. سیلاب‌ها می‌توانند خسارات زیادی به اموال، زیرساخت‌ها و اکوسیستم‌ها وارد کنند و خطرات قابل توجهی برای جان انسان‌ها به هم‌راه داشته باشند.
علل وقوع سیلاب در افغانستان
1- بارندگی شدید
افغانستان در فصول خاص، به ویژه بهار و تابستان، بارندگی شدید و طولانی را تجربه می‌کند. این بارندگی خاک را به سرعت اشباع می‌کند و منجر به حرکت آب می‌شود که سپس رودخانه‌ها و نهرها را فرا می‌گیرد و باعث وقوع سیلاب می‌شود.
2- ذوب برف
مناطق کوهستانی افغانستان در طول زمستان برف قابل توجهی را جمع می‌کند. ذوب سریع برف در بهار، که با افزایش دما تسریع می‌شود، جریان رودخانه‌ها را افزایش می‌دهد و به سیلاب، به ویژه در مناطق سطح پایین کمک می‌کند.
3- موقعیت جغرافیایی
چشم‌انداز ناهموار و موقعیت جغرافیایی افغانستان که با دره‌های رودخانه‌های باریک و شیب‌های تند مشخص می‌شود، سرعت جریان آب را در سراشیبی تسریع می‌کند. این ویژگی توپوگرافی یا جغرافیایی، سیلاب‌های ناگهانی را در هنگام بارندگی شدید تسهیل می‌کند و به سرعت مناطق کم ارتفاع را غرق می‌کند.
4- تغییرات آب و هوا
تغییرات آب و هوایی جهانی الگوهای آب و هوا را در سراسر جهان از جمله در افغانستان تغییر می‌دهد. تغییر در الگوهای بارندگی منجر به بارندگی‌های مکرر و شدیدتر می‌شود و خطر سیلاب را در سراسر کشور افزایش می‌دهد.
5- طغیان رودخانه
رودخانه‌های بزرگ مانند آمودریا، هلمند و دریای کابل می‌توانند در دوره‌های بارش شدید یا ذوب سریع برف طغیان کنند. مدیریت ضعیف رودخانه و توسعه در مناطق محتمل سیلاب این خطرات را تشدید می‌کند.
6- جنگل‌زدایی
جنگل زدایی برای کشاورزی، قطع درختان و چوب سوخت، پوشش گیاهی طبیعی را که آب باران را جذب می‌کند، کاهش می‌دهد. مناطق جنگل زدایی افزایش فرسایش خاک و حرکت آب سطحی را تجربه می‌کنند که خطر سیلاب را تشدید می‌کند.
7- برنامه‌ریزی ضعیف کاربری زمین
شهرنشینی سریع بدون برنامه‌ریزی کاربری مناسب منجر به ساخت و ساز در مناطق مستعد سیلاب می‌شود. سیستم‌های آب‌رو ناکافی و سطوح غیرقابل نفوذ، سیلاب شهری را در هنگام باران‌های شدید بدتر می‌کند.
8- زیرساخت ناکافی
توسعه و نگه‌داری محدود زیرساخت‌ها مانند سدها، سیلاب‌ها و سیستم‌های آب‌رو، جوامع را در برابر خسارات و اختلالات ناشی از سیلاب آسیب‌پذیر می‌کند.
9- شیوه‌های کشاورزی
اقدامات کشاورزی ناپایدار مانند چراگاه بیش از حد و مدیریت نامناسب خاک به تخریب و فرسایش خاک کمک می‌کند، توانایی زمین برای جذب بارندگی را کاهش داده و خطر سیلاب را افزایش می‌دهد.
10- ناامنی و بی‌ثباتی
چندین دهه درگیری باعث تضعیف حکم‌رانی، توسعه زیرساخت‌ها و مدیریت زیست محیطی شده است. این بی‌ثباتی اقدامات موثر کاهش سیلاب را مختل می‌کند و آسیب‌پذیری را تشدید می‌کند.
نتیجه
سیلاب‌ها در افغانستان نتیجه تعامل پیچیده عوامل طبیعی و انسانی هستند و نیاز به روی‌کردهای یک‌پارچه برای کاهش خطرات و افزایش مقاومت دارند. برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به بهبود برنامه‌ریزی استفاده از زمین، روش‌های کشاورزی پایدار، توسعه زیرساخت‌ها و استراتژی‌های مقاومتی در برابر تغییرات اقلیمی داریم. با فهمیدن علل سیلاب‌ها، جامعه‌ها می‌توانند بهتر آماده شوند و از خود در برابر این بلایای طبیعی محافظت کنند. از طریق تلاش‌های مشترک در زمینه آموزش، توسعه زیرساخت‌ها و مدیریت محیط زیست، افغانستان می‌تواند اثرات سیلاب‌ها را کاهش داده و رفاه مردم خود را حفظ کند.
درخواست کمک از کارشناسان "بپرسید"
افغان‌هایی که به اطلاعات اختصاصی نیاز دارند، مرکز اطلاعاتی "بپرسید" در خدمت شما است. شما می‌توانند جهت کسب اطلاعات به گونه آنلاین از طریق "شماره واتساپ" (93729807235+)، مسینجر فیسبوک (Facebook Messenger) یا پیام‌رسان وبسایت بپرسید با کارشناسان ما تماس بگیرید!
معلومات بیش‌تر
کسانی‌که به دنبال اطلاعات در مورد برنامه‌‌های مهاجرت، اسکان مجدد، آموزشی، بورسیه‌ها و سایر فرصت‌های موجود برای افغان‌ها در سراسر جهان، و هم‌چنان به دنبال معلومات در مورد خدمات بشردوستانه سازمان‌های بین‌المللی در افغانستان و دانستن مراحل اخذ اسناد مدنی از ادارات دولتی اند، به وبسایت و رسانه‌های اجتماعی "بپرسید" مراجعه نمایند:
• ایکس (X) یا توییتر (beporsed@)
• مسنجر یا (@beporsed) Messenger
• واتساپ یا WhatsApp بپرسید (+93729807235)