ایران در سال‌های اخیر، با مسئله مهاجرت افغان به این کشور مواجه شده است. به دلیل وضعیت امنیتی و اقتصادی نامطلوب در افغانستان، صدها هزار افغان به ایران پناهنده شده‌اند. اما در سال‌های اخیر، دولت ایران تصمیم به اخراج برخی از مهاجران افغان که اسناد قانونی اقامت در ایران ندارند، گرفته است. این سیاست اخراج مهاجران افغان واکنش‌های مختلفی را در داخل و خارج از ایران به همراه داشته است.
دولت ایران پی‌هم افغان‌های بدون مدرک را از این کشور اخراج می‌نماید. این تصمیم آن‌عده از مهاجران افغان را که از قبل بدون اسناد و مدارک قانونی سفر در این کشور زندگی می‌نمودند و آن‌عده از افغان‌هایی را که پس از کنترول مجدد طالبان بر افغانستان در سال 2021 وارد ایران شده‌اند، در معرض خطر اخراج قرار داده است. افزون بر این، هستند تعداد کثیری از افغان‌هایی که از خاک ایران برای رسیدن به کشور ترکیه و از ان‌جا به کشورهای اروپایی بهره می‌برند.
بررسی اسناد قانونی مربوط به مهاجرت و اقامت افغانان در ایران، از جمله قوانین مربوط به پناهندگی و وضعیت اقامتی آنان، می‌تواند به درک بهتر دلایل اخراج آن‌ها کمک کند. این دلایل می‌تواند شامل عوامل امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد. ممکن است دولت ایران به دلایلی مانند عدم توانایی در ایجاد شرایط زندگی مناسب برای مهاجران و یا تصمیمات سیاسی، تصمیم به اخراج مهاجران بدون اسناد قانونی اقامت کرده باشد.
سیاست اخراج مهاجران افغان از ایران تصمیمی است که در دستور کار دولت ایران قرار گرفته در هفته‌های اخیر بیشتر از هر زمان دیگر تسریع گردیده است. در پی تسریع روند اخراج مهاجران افغان در پاکستان و افزایش فشارها بر آن‌ها در ایران، در سه روز قبل از 19 اکتوبر سال 2023 حدود 13 هزار نفر از این دو کشور به افغانستان اخراج شده اند. گفته شده است که حتی نزدیک به 5 هزار نفر در یک روز از ایران اخراج شده اند. این‌ها بیشتر افرادی هستند که مدرک قانونی اقامت نداشتند و به زور اخراج شده‌اند. هم‌چنان برخی از این افراد پس از ثبت در گذرگاه‌های مرزی از سوی اداره‌های مهاجرت، کمک‌هایی را از جمله پول نقد دریافت کرده‌اند.
اخیراً، احمد وحیدی وزیر داخله ایران گفته است که مهاجران غیرقانونی افغان باید از ایران خارج شوند. آقای وحیدی گفته است که ما آن‌هایی را ساماندهی می‌کنیم که قانونی بوده و ویزا دارند. وزیر داخله ایران افزود که ایجاد اختلاف بین مردم ایران و مهاجران افغان کار منافقین است. این مقام بلندرتبه ایران هم‌چنان گفته است که ایران به این مردم کمک کرد و به آن‌ها امکانات داد تا دانش‌آموزان آن‌ها به مدارس (مکاتب) بروند. اما برخی تلاش می‌کنند روابط خوب مردم دو کشور را به چالش تبدیل کنند و این حتماً طراحی دشمنان دو کشور است.
پیشتر گزارش‌های از آزار و اذیت مهاجران در ایران منتشر شده بود. وزیر کشور ایران قبلاً گفته بود که حضور مهاجران افغان چالش امنیتی برای ایران ندارند.
ایران از زمان تهاجم شوروی به افغانستان در سال 1979 میزبان تعداد زیادی از پناهجویان افغان بوده است و حدود 3 میلیون نفر هنوز در این کشور زندگی می‌کنند. افزایش ناامنی در امتداد مرز دو کشور در سال جاری، تنش‌ها میان افغانستان و ایران را تشدید کرده است. در گذشته دیده شده است که برخی از مردم ایران در رسانه‌های اجتماعی در دفاع از تصمیم اخراج افغان‌ها اخیراً شهروندان افغانستان را به دست داشتن در بی‌نظمی اجتماعی و شهری در این کشور متهم کرده‌اند.
قبل از این، در‌پی اعلام طرح اخراج بیش از یک میلیون مهاجر افغان از پاکستان، کمیسایای پناهندگان سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) و سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، به تاریخ 7 اکتوبر سال 2023 در بیانیه مشترک از دولت پاکستان خواستند تا اجرای این طرح را لغو کند. اما دیده شود که واکنش نهادهای بین‌المللی در قبال اخرج مهاجران افغان در چه زمانی به واقعیت می‌پیوندند. قبلاً در بیانیه مشترک سازمان بین‌المللی مهاجرت و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در رابطه به اخراج افغان‌ها از پاکستان آمده بود: "افغانستان با چندین چالش حقوق بشری، به‌‌ویژه برای زنان و دختران، از یک بحران انسانی شدید عبور می‌کند". این سازمان افزوده بود: "چنین طرح‌هایی برای همه کسانی که مجبور به ترک کشور شده‌اند، پیامدهای جدی خواهد داشت و ممکن است پس از بازگشت با خطرات حفاظتی جدی مواجه شوند".
بخش بزرگی از مهاجرانی که با اخراج مواجه‌اند شامل صدها هزار خانواده می‌شوند که پس از تغییر وضعیت سیاسی در ماه اگست سال 2021 و اعمال محدودیت‌های گسترده علیه تحصیل و کار زنان، از افغانستان گریخته‌اند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل همچنین به هر افغانی که پس از ورود به افغانستان داوطلبانه به کشور خود باز می گردد، 375 دلار اعطا می کند. بر اساس ارقام سازمان ملل متحد، آن‌ها همچنین بیش از 4.3 میلیون بازگشت داوطلبانه را در یک دوره 20 ساله از سال 2002 تا 2022 تسهیل کردند.
درخواست کمک از کارشناسان "بپرسید"
افغان‌هایی که به اطلاعات اختصاصی نیاز دارند، مرکز اطلاعاتی "بپرسید" در خدمت شما است. شما می‌توانند جهت کسب اطلاعات به گونه آنلاین از طریق "شماره واتساپ"(93729807235+)، مسنجر فسبوک (Facebook Messenger) یا پیام‌رسان وبسایت بپرسید با کارشناسان ما تماس بگیرید!
معلومات بیشتر
کسانی‌که به دنبال اطلاعات در مورد برنامه‌‌های مهاجرت، اسکان مجدد، آموزشی، بورسیه‌ها و سایر فرصت‌های موجود برای افغان‌ها در سراسر جهان، و هم‌چنان به دنبال معلومات در مورد خدمات بشردوستانه سازمان‌های بین‌المللی در افغانستان و دانستن مراحل اخذ اسناد مدنی از ادارات دولتی اند، به وبسایت و رسانه‌های اجتماعی "بپرسید" مراجعه نمایند:
✓ وبسایت بپرسید (www.beporsed.org)
✓ ایکس (X) یا توییتر (@beporsed)