زلزله یا زمین لرزه به لرزش ناگهانی و شدید زمین که در اثر حرکت صفحات تکتونیکی در زیر سطح زمین رخ می‌دهد، گفته می‌شود. پس می‌توان گفت که زلزله یک بلای طبیعی است، بلایی که می‌تواند خسارات و تلفات جانی را به افرادی که در نزدیکی‌های وقوع زلزله به بار آورد.
از آنجایی‌که بسیاری از نقاط افغانستان در معرض خطر زلزله قرار دارد، بنابراین همه ما در صورتی‌که آمادگی کافی برای رویارویی صحیح با زلزله را نداشته باشیم، ممکن است از عواقب ناشی از آن، آسیب‌های شدیدی ببینیم. این بلای طبیعی را می‌توان با مدیریت و انجام برخی از اقدامات ساده به حداقل رساند و این‌گونه از سلامت خود و اعضای خانواده، به نحو موثری محافظت کنیم.
مرگ‌ومیر ناشی از زلزله بیشتر به علت ریختن آوار، شکستن شیشه، سقوط اشیا و حرکت زیاد در زمان وقوع زمین‌لرزه رخ می‌دهد و از آنجایی‌که پیش‌بینی زمان رخداد زلزله در حال حاضر غیرممکن است، تنها راه کاهش خسارت جانی و مالی ناشی از زلزله، رعایت اصول ایمنی است.
در این مقاله نکاتی عمومی و مهم را برای مصون ماندن در هنگام زلزله در اختیار شما قرار می‌دهیم.
آماده برای وقوع زلزله
همیشه برای وقوع زلزله آماده باشید و برای داشتن آمادگی به نکات زیر توجه نمایید:
- از همه اولتر، اطمینان حاصل کنید که منزل مسکونی شما به شکل ستندرد و بدون عیب و نواقص ساخته شده است.
- شمارههای تماس ادارات مهم مانند پولیس، اطفاییه و امبولانس را با خود داشته باشید.
- دستورالعملهای مصونیت در هنگام زلزله را با خود داشته باشید و بدانید که قبل، حین و بعد از زلزله چه کاری باید انجام دهید.
- یک برنامه خانوادگی برای موارد اضطراری داشته باشید تا همه بدانند موقع بروز زلزله چه کار باید بکنند.
- یک کیت صحی و بسته‌های غذا تهیه کنید، طوری‌که تا حداقل 72 ساعت به شما و خانواده تان کفایت کند. یک کیت صحی شامل بنداژها (در اندازه های مختلف)، پدگاز استریل، اسکاشتیپ یا چسب، دستمال مرطوب یا محلول ضد عفونی کننده، بُرنده/قطع کننده، قیچی، دستکش یک‌بار مصرف، بسته سرد فوری، مسکن‌ها (مانند ایبوپروفن یا استامینوفن)، مرهمهای هیدروکورتیزون، ترمامیتر یا دماسنج و برخی بسته موردنیاز دیگر می‌گردد.
نکات مهم در هنگام تکانهای زلزله
- روی زمین قرار گرفته و خود را در زیر یک میز یا تخت خواب پنهان کنید. این امن ترین راه برای محافظت از خود در برابر سقوط اجسام از چست منزل است. اگر اجسام محکمی‌پیدا نکردید تا در زیر آن قرار گیرید، خم شوید و سر خود را با دستان خود بپوشانید یا وسیله همانند چوکی را بر سر تان قرار دهید.
- اگر زیر میز یا تخت هستید، پایههای آنرا محکم بگیرید یا در کنار دیوار قرار گیرید تا لرزش متوقف شود. این کار به شما کمک می‌کند تعادل خود را حفظ کنید و از زمین خوردن جلوگیری کنید.
- اگر در تخت خواب هستید، همان جا بمانید و سر خود را با یک بالش یا هر وسیله دیگر بپوشانید. این کار از سر شما در برابر ریزش اجسام محافظت می‌کند. اگر جسم سنگینی بالای تخت خود دارید، به سمت پایههای تخت یا جای مناسب دیگر حرکت کنید.
- از اشیای مانند دروازه‌ها، دیوارها، الماریها و سامان آلات سنگین و برقی خود را دور نگه‌دارید تا در وقت افتیدن آن‌ها زخمی نشوید.
- اگر در فضای باز هستید، از منازل مسکونی، ساختمانها، چراغهای نصب‌شده در جادهها و سیمهای برق دور شوید. این کار به شما کمک می‌کند تا از سقوط اجسام سنگین روی شما جلوگیری شود. در صورت امکان به یک منطقه باز و دور از دیوارها، ساختمانها و سیمهای برق بروید.
- اگر در حال رانندگی هستید، خود را به کنار جاده بکشید و بی‌ایستید. از توقف در زیر پل‌ها، روگذرها یا سیم برق خودداری کنید. تا زمانی که لرزش متوقف شود، داخل ماشین خود بمانید. از پارک کردن در نزدیکی ساختمانها یا درختانی که ممکن است روی موتر و یا واسطه نقلیه شما بی‌افتند، خودداری کنید.
- به یاد داشته باشید که آرام بوده و برای پس لرزهها آماده باشید. پس لرزهها می‌توانند پس از زلزله رخ دهند و می‌توانند به اندازه زلزله اولیه یا بیشتر از آن قوی باشند. در صورت لزوم آماده باشید که دوباره خود را به مکان امن رسانده بتوانید.
- اگر در یک ساختمان مرتفع هستید، دستورالعملهای ارایه‌شده توسط مسوولان ساختمان را دنبال کنید. ساختمان‌های مرتفع می‌توانند در هنگام زلزله تکان بخورند، بنابراین مهم است که بدانید که اگر در داخل ساختمان هستید چه کاری باید انجام دهید. دستورالعمل‌هایی را که توسط مدیریت ساختمان داده شده یا روی تابلوهای موجود در ساختمان نصب شده است، دنبال کنید.
تکانهای بعد از زلزله یا پس لرزهها
پس لرزه، زلزله به مقیاس کوچک‌تری است که پس از زلزله بزرگ‌تر، معمولاً در همان منطقه رخ می‌دهد. این پس لرزهها می‌توانند خطرناک باشند و باعث آسیب بیشتر شوند. برخی از اقدامات احتیاطی که میتوانید در طول پس لرزه انجام دهید، در زير ارایه می‌گردد:
- به اطراف خود نگاه کنید که زخمی وجود دارد یا خیر تا با آن‌ها کمکهای اولیه انجام دهید؛
- برای جلوگیری از آتشسوزی بعد از زلزله کوشش کنید تا سیم برق و نل گاز را قطع کنید؛
- جهت روشنایی از روشن نمودن شمع، گوگرد و انواع دیگر مواد سوختنی خودداری کنید، زیرا ممکن است سیستم گاز بامانده باشد و سبب آتشسوزی نگردد.
- زیر یک میز یا تخت محکم قرار بگیرید و خود را آنجا نگه دارید تا لرزش‌ها متوقف گردند؛
- در جاهایی‌که خطر لغزش زمین، دیوارها و سنگپارچهها باشند، خود را دور نگه دارید؛
- از پنجره ها و الماریها بلندی که ممکن است سقوط کنند دوری کنید؛
- اگر بیرون هستید، از ساختمانها، چراغهای کنار جاده و سیمهای برق دور شوید؛
- اگر در حال رانندگی هستید، به مکانی روشن بروید و در وسیله نقلیه خود بمانید تا پس لرزهها متوقف شوند.
در هنگام وقوع زلزله حفظ خونسردی و پیروی از دستورالعملهای مقامات محلی و پس لرزههای آن بسیار مهم است. به یاد داشته باشید، زلزله می‌تواند در هر زمان و بدون هشدار رخ دهد. این مهم است که آماده باشید و بدانید که برای محافظت از خود و عزیزان تان چه کاری باید انجام دهید.
کمک و مشوره
در صورت نیاز به کمک و وجود هر گونه آسیب جدی، فوراً با ادارات مسوول محلی چون اطفاییه، پولیس، تیم‌های نجات، سازمان‌های فعال در محل و یا ادارات ارایه دهنده خدمات اضطراری که ممکن است در آن منطقه کمک ارایه کنند تماس بگیرید. همچنان میتوانید، شماره 102 امبولانس و شماره رایگان 119 پولیس تماس بگیرید.
آن‌عده از افغان‌هایی‌که نیاز به معلومات و همکاری اختصاصی دارند، می‌توانند به شماره واتساپ "بپرسید " (+93729807235)یا مسنجر فیسبوک و یا از طریق وبسایت "بپرسید" با مشاوران "بپرسید" به‌تماس شده و در زمینه معلومات بیشتر حاصل نمایند.