سیلاب از مخرب‌ترین بلاهای طبیعی به شمار می‌رود که سالانه در نقاط مختلف افغانستان خسارت‌های به بار می‌آورد. در سال‌های اخیر، با توجه به وسعت، شرایط آب و هوایی و تغییرات مکانی و زمانی بارش اغلب شاهد سیلاب‌های عظیم هستیم.
در جهت مدیریت بهتر و پیش‌گیرانه، مجموعه اقدامات ایمنی قبل، حین و بعد از وقوع سیلاب‌های مهیب و یا به حداقل رساندن آثار منفی و آسیب‌های غیرقابل جبران سیلاب‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.
از آنجایی‌که پیش‌گیری از سیل از نظر هزینه، زمان و خسارت به صرفه بوده و در صورت وقوع موجب افزایش سرعت واکنش به وضعیت بحران می شود، هدف از نگارش این مقاله، ارایه معلومات کلی در مورد اقدامات لازم در سه مرحله قبل، حین و بعد از واقعه به عنوان نکات ایمنی می‌باشد.
اقدامات لازم پیش از وقوع سیل
با رعایت نکات زیر قبل از وقوع سیل، میتوانید خسارت‌های مالی و جانی خانواده را به حداقل برسانید:
- از ساخت و ساز در بستر و حریم رودخانه و مناطق سیل‌خیز به شدت خودداری کنید.
- یکی از مهم‌ترین اقدامات برای به حداقل رساندن خسارت‌ها ساخت و ساز اصولی و استفاده از مواد ساختمانی مناسب است.
- جهت استحکام بخشیدن به دیوارهای زیرزمین، آن‌ها را با عایق‌های ضد آب بپوشانید تا جلوی نفوذ آب را بگیرد.
- سیم‌های اتصال برق را در بخش‌های بالای منزل یا ساختمان جاسازی کنید.
- یکی از مهم‌ترین وسایل لازم برای هر خانه، بسته کمک‌های اولیه است که میتوانید به سادگی تهیه کنید.
- سعی کنید وسایل ضروری، اشیای قیمتی، اوراق بهادار و اسناد مهم را در نقاط بالاتر خانه قرار دهید.
- اطلاعات و آگاهی‌های لازم اداره هواشناسی را از طریق رادیو، تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی دریافت کنید.
- هشدار سیل در رسانه‌ها به معنای جاری شدن سیل است پس لطفا آن را جدی بگیرید و از قبل آماده باشید.
- برای زمان اضطراری، حتماً مقداری ذخیره غذایی، آب معدنی و وسایل صحی مانند مایع دستشویی، دستکش و ماسک، ظرف، گلاس، چراغ، رادیو باتری‌دار و پتو و سایر وسایز موردنیاز را تدارک ببینید.
- تحت هیچ شرایطی در مناطق سیل‌خیز و در مسیر رودخانه نشست‌ها برپا نکنید و از توقف خودرو در این نقاط خودداری کنید.
- سعی کنید چند مکان را در شهر محل سکونت خود برای اسکان هنگام حادثه انتخاب کنید تا اگر به شما گفتند منزل را تخلیه کنید، بتوانید با سرعت بیشتری جابه‌جا شوید.
- در صورتی که حیوان خانگی دارید، برای حمل آن تدابیر لازم و مناسب اتخاذ نمایید.
- آماده کردن کیسه‌های ریگ و نگهداری آن‌ها در انبار یا زیرزمین خانه و چیدن آن‌ها بر روی هم در مقابل مسیر سیل می‌تواند مانع از ورود آب به درون خانه و زیر زمین شود یا از ورود حجم فراوان آب جلوگیری کند.
هنگام وقوع سیل چه کنیم؟
با رعایت نکات زیر در هنگام سیل، میتوانید خسارت‌های مالی و جانی خانواده را به حداقل برسانید:
- در صورتی که احتمال وقوع سیل وجود دارد و بارش باران بسیار شدید است و شما در نواحی رودخانه یا روی پل هستید، هرچه سریع‌تر مکان را ترک کنید.
- سعی کنید آگاهی لازم و دستورالعمل‌های ضروری را از طریق رسانه‌های جمعی مانند رادیو، تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی دریافت کنید و اگر دستور تخلیه منزل شما داده شد، ضمن جدی گرفتن آن، هرچه سریع‌تر محل سکونت خود را ترک کنید.
- حتی اگر هوا بارانی نبود، در مناطق آب گرفته توقف نکنید و اگر در نقاطی سطح آب از زانو بالاتر است، تحت هیچ شرایطی از این مناطق عبور نکنید، زیرا علاوه بر به خطر انداختن جان خودتان، موجب اختلال در کمک رسانی به مناطق آسیب‌دیده می‌شوید.
- پس از خارج شدن از منزل، به نقاط مرتفع و دور از رودخانه‌ها یا دیگر مسیرهای آب گرفته پناه ببرید.
- از پل‌های سستی که احتمال فروریختن‌شان زیاد است فاصله بگیرید.
- اگر مجبور به ترک محل سکونت خود شدید، قبل از خروج جریان برق، آب و گاز را قطع کنید. در صورتی که موفق به قطع برق نشدید، وسایل برقی را از ساکت آن جدا کنید اما اگر دست تان تر بود، تحت هیچ شرایطی به وسایل برقی دست نزنید.
- لطفاً وارد آب سیل نشوید! زیرا ممکن است سیلاب در برخورد با خطوط نیروی برق، دارای جریان برق باشد.
- اگر ناچار به گذشتن از سیل هستید، برای حفظ تعادل با چوب دستی یا هر وسیله مناسب در آب حرکت کنید.
- اگر منزل‌تان با زمین فاصله زیادی دارد، همان جا بمانید.
- برای رانندگی هنگام وقوع سیل باید در نظر داشته باشید از جاده‌هایی که احتمال فروریختن آن زیاد است عبور نکنید، از آن‌جا که برک وسایل نقلیه در آب به خوبی کار نخواهد کرد، از دنده گیر سنگین استفاده کنید، اگر موتر در آب گیر کرد به سرعت آن را رها کنید و به محل مرتفعی بروید.
- هم‌واره گوش به زنگ باشید تا در صورت لزوم محل زندگی خود را ترک کنید.
- خونسردی خود را حفظ کنید و تا حد امکان همسایه‌ها و کسانی که در معرض خطر سیل هستند را آگاه کنید.
- برای حفظ سلامت خود در جریان آب حرکت نکنید زیرا در صورت به هم خوردن تعادل، در آب سیل که آلوده به روغن، تیل و آب فاضلاب است می‌افتید.
- حتی از جوی‌بارها و کانال‌های فاضلاب که در ظاهر آرام هستند نیز دوری کنید، زیرا سیل در چنین نقاطی ممکن است بدون هشدار و به صورت ناگهانی رخ دهد.
پس از وقوع سیل چگونه خسارت را به حداقل برسانیم؟
با رعایت نکات زیر پس از وقوع سیل، میتوانید خسارت‌های مالی خانواده را به حداقل برسانید:
- برای آشنایی با مناطق سیل زده و آگاهی از نقاط امن جهت اسکان، با نهادها و سازمان‌های کمک‌کننده در محل خود تماس بگیرید.
- آسیب دیدن سیم‌های برق موجب آتش‌سوزی می‌شود. سعی کنید شعله‌های کوچک را خاموش کرده و به سرعت با اطفاییه تماس بگیرید.
- از آن‌جا که با جاری شدن سیل، محل بودوباش حیواناتی مانند مارها و خزندگان به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد، در نتیجه این حیوانات و خزندگان خطرناک از لانه‌های خود خارج می‌شوند. از این‌رو حتماً پس از وقوع سیل مراقب گزش‌ها باشید.
- برای حفظ سلامتی خود از غذاهای آماده شده در قطی‌های محکم یا کنسروشده استفاده کنید.
- در صورت امکان به افراد آسیب دیده کمک برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید.
- اگر قصد خاموش کردن حریق دارید، به کاهش فشار آب ناشی از تخریب منابع آب توجه کنید.
- مواد خوراکی آلوده به آب سیل ممکن است موجب انتقال بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت، وبا و سایر امراض مزمن شوند پس حتماً آن‌ها را دور بریزید.
- برای اطمینان از سالم بودن آب آشامیدنی حتما آن را بجوشانید.
- از سیم‌های آویزان برق و منابع اصلی آب و شبکه‌های فضلاب دور شوید و در صورت مشاهده هر نوع خطری به مقامات مسوول گزارش دهید.
- آب آلوده باقی مانده از سیلاب محل زیست مناسبی برای انواع حشرات و موش‌هاست، پس حتماً بر روی در و پنجره منزل خود موانع نصب کنید.
- در صورت اعلام هرگونه خطر از سوی رسانه‌های قابل اطمینان، از محلی که مشکوک به جاری شدن دوباره سیل است به سرعت دور شوید.
چه چیزی باعث سیل می شود؟
سیل‌ها در افغانستان می‌توانند در اثر عوامل مختلفی از جمله بارندگی شدید، ذوب برف و شکست سدها یا آب‌ریزها ایجاد شوند. فعالیت‌های انسانی مانند جنگل‌زدایی، شهرنشینی و استفاده نامناسب از زمین و کاهش ظرفیت دریاها و نهرها برای مدیریت آب اضافی به سیل کمک می‌کند. هم‌چنین انتظار می‌رود که تغییرات آب و هوایی باعث افزایش فراوانی و شدت سیل در بسیاری از نقاط جهان شود.
اثرات نامطلوب سیل بر انسانها
سیل می‌تواند طیف وسیعی از اثرات نامطلوب بر روی انسان داشته باشد، از جمله:
- تلفات جانی: سیل می‌تواند کشنده باشد و باعث غرق شدن، آسیب و قرار گرفتن در معرض بیماری شود.
- بیجاشدن: سیل‌ها می‌توانند مردم را مجبور به تخلیه خانه‌ها و اجتماعات خود کنند و منجر به جابه‌جایی و از دست دادن معیشت شوند.
- آسیب به اموال: سیل می‌تواند خسارات زیادی به خانه‌ها، مشاغل و زیرساخت ها وارد کند و در نتیجه خسارات اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد.
- خطرات سلامتی: سیلاب‌ها می‌توانند با باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا آلوده شده و منجر به گسترش بیماری شوند.
- اثرات روانی: سیل می‌تواند تاثیری ناگوار پایدار بر سلامت روان داشته باشد و باعث استرس، اضطراب و افسردگی شود.
- اختلال در خدمات: سیل می‌تواند خدمات ضروری مانند برق، تامین آب و حمل و نقل را مختل کند و دسترسی مردم به مایحتاج اولیه را با مشکل مواجه کند.
این‌ها صرف تعدادی از اثرات نامطلوب بسیاری است که سیل می‌تواند بر انسان بگذارد. مهم است که برای محافظت از خود و جامعه خود اقداماتی را برای آماده شدن و کاهش خطرات مرتبط با سیل انجام دهید.
در نتیجه، سیل می‌تواند خطرناک و مخرب باشد، اما اقداماتی وجود دارد که میتوانید برای محافظت از خود و اعضای خانواده تان انجام دهید. به یاد داشته باشید که ایمنی خود را در هنگام سیل در اولویت قرار دهید و هر دستورالعمل سازمان‌ها و مقامات محلی را دنبال کنید. از شرایط آب و هوایی منطقه خود مطلع باشید و در صورت لزوم آماده باشید تا سریعاً اقدام کنید. اگر در منطقه زندگی می‌کنید که امکان وقوع سیل در آن است، اقداماتی را برای محافظت از اموال خود مانند بلندکردن یا تغییر دادن خانه را در نظر گیرید. به یاد داشته باشید، ایمنی باید همیشه اولویت شما در هنگام سیل باشد.
کمک و مشوره
در صورت نیاز به کمک و وجود هر گونه آسیب جدی، فوراً با ادارات مسوول محلی چون پولیس، تیم‌های نجات، سازمان‌های فعال در محل و یا ادارات ارایه دهنده خدمات اضطراری که ممکن است در آن منطقه کمک ارایه کنند، تماس بگیرید. همچنان میتوانید، شماره 102 امبولانس و شماره رایگان 119 پولیس تماس بگیرید.
آن‌عده از افغان‌هایی‌که نیاز به معلومات و همکاری اختصاصی دارند، می‌توانند به شماره واتساپ "بپرسید" (+93729807235)یا مسنجر فیسبوک و یا از طریق وبسایت "بپرسید" با مشاوران "بپرسید" به‌تماس شده و در زمینه معلومات بیش‌تر حاصل نمایند.